انتخاب نژاد مناسب می‌تواند تجربه‌ای لذت‌بخش بوده و نقش بسیار مهمی در موفقیت یا شکست کل پروژه‌تان ایفا کند. متأسفانه گاهاً تازه‌کار‌ها گمان می‌کنند «اردک اردک است» و اولین پرنده‌ای را که کواک‌کواک می‌کند و پاهای غواصی دارد انتخاب می‌کنند. این اشتباه اغلب منجر به ایجاد هزینه‌های گزاف در به دست آوردن گوشت و تخم اردک شده و با مشکلات بیهوده‌ای که ممکن است برایتان ایجاد کند، دلسردتان خواهد کرد. صرف کمی زمان در ابتدای کار برای بررسی نقاط ضعف و قوت نژادهای مختلف و آشنایی با ویژگی‌هاشان کمک زیادی به حذف این دلسردی‌های بیهوده در میانه‌ی کار خواهد کرد.
ملاحظاتِ مهم
پرسش‌های زیر برای کمک به شما به منظور انتخاب نژادِ مناسب با نیازهای خودتان طراحی شده است.
هدف
هدف اصلی‌تان از پرورش اردک چیست؟ گوشت، تخم، پر، داشتن حیوان خانگی یا پرنده‌ی زینتی، سرگرمی، از بین بردن حشرات، راب، حلزون، کنترل گیاهان آبزی و جلبک ها در استخر‌ها یا ترکیبی از این موارد و مواردی دیگر با هم؟
موقعیت مکانی
لوکیشن شما کجاست؟ برخی از نژادها پرسروصداتر از باقی هستند؛ وقتی همسایگانی در نزدیکی داشته باشید باید این واقعیت را در نظر بگیرید. نژادهای پر سروصدا (به ویژه اردک کال و اردک پکنی) شکارچیان بیشتری را نیز به سوی خود جذب می‌کنند.
آب‌و‌هوا
اوج گرما و سرمای اقلیمی‌تان چقدر است؟ همه‌ی نژادهای اردک توانایی چشمگیری در سازگاری با انواع آب‌و‌هوا دارند؛ با این حال وقتی صحبت از دمای c ۱۵- در میان است، بهتر است برای برخی نژادهای بانتام (به‌ویژه کال و هندی شرقی)، اردک دونده‌ی هندی و مسکوویِ صورت‌برهنه لانه‌ی تنگ‌تر و نتیجتاً گرم‌تری تعبیه شود.
مدیریت
قصد دارید به چه‌شکل اردک‌ها را مدیریت کنید؟ توی ساختمانی بسته نگاهشان دارید، در حیاطی حصارکشی شده، یا در آبگیری با امکانِ پرسه‌زنیِ آزادانه؟ آیا قصد دارید تمام یا اکثر غذای مورد نیازشان را تأمین کنید یا اینکه فقط بخشی از آن را در اختیارشان گذاشته و باقی را به پایِ علوفه‌جوییِ مستقل خودشان بگذارید؟
برخی از نژادهای خاص بهتر از سایر نژادها با محیط محصور سازگار می‌شوند (به‌طور مشخص اردک کال، اردک هندی شرقی، اردک خالدار استرالیایی، اردک موسکووی و اردک پکنی).
برخی از نژادها در همان اطراف مرغدانی پرسه‌خواهند زد و برخی دیگر در حوزه‌ای بسیار بزرگ‌تر. برخی نژادها در علوفه‌جویی قوی‌ترند و برخی ضعیف‌تر. برخی نژادها (به عنوان مثال نژادهایی که کوچکترند و قابلیتِ اعتماد‌پذیریِ سریع دارند) لقمه‌ی آسان‌تری برای شکارچیانند و برخی لقمه‌ی سخت‌تر.
رنگ
کدام رنگ پر برای مقاصد شما مناسب‌تر است؟ شاید لاشه‌ی یک اردک سفید به منظور مصرف گوشتی جذاب‌تر از یک مرغابی رنگی باشد. یا اینکه توانایی استتار و پنهان ماندن اردک در مواجهه با شکارچی برایتان مهم باشد که در این مورد اردک تیره‌رنگ مناسب‌تر است. اگر آب برای شست‌و‌شو و حمام در دسترس اردک‌ها نباشد، اردک سفید ظاهری بسیار کثیف پیدا خواهد کرد؛ در این مورد اردک‌های رنگی مناسب‌ترند؛ و …
ترجیحات
خودتان کدام را دوست دارید. پرورش اردک در کنار دنبال کردن هدف، باید برایتان لذت‌بخش هم باشد. بنابراین نه‌تنها باید نژادی را انتخاب کنید که برای هدفتان مناسب باشد، بلکه چیزی که خودتان هم از دیدنش لذت ببرید. برای بسیاری افراد و بسیاری شرایط ممکن است چند نژاد مختلف مناسب باشد. یکی اردک را برای گوشتش می‌خواهد، یکی برای تخمش، یکی برای جوجه‌کشی طبیعی، یکی برای همه‌ی این موارد و … .
آیا می‌خواهید به پرورش و ابقاء یک نژادِ در حال انقراض کمک کنید؟ یا فقط می‌خواهید پول در آورید؟ همه‌ی این‌ها سئوالاتی ست که باید در مورد اهداف و ترجیحاتتان از خود بپرسید.
اصطلاحات مفید
به منظور هرگونه مطالعه و پژوهش و همینطور صحبت علمی در مورد اردک‌ها درک برخی اصطلاحات پایه مفید است:
- گونه. اکثر نژادهای خانگی که ما با آنها مواجه می‌شویم مربوط به یکی از این دو گونه است:
- اردک‌های مشتق‌شده از مرغابی وحشیِ کله‌سبز (مالارد)
با نام علمی Anas platyrhynchos
- یک نژاد مشتق‌شده از مرغابی مسکووی وحشی
با نام علمی Cairina moschata domesticus
طبیعتاً لازم نیست اسامی علمی آنها را حفظ کنید. صرفاً جهت اطلاعات عمومی اینجا درج شده است.
- رده. انجمن ماکیان امریکا ( American Poultry Assosiation ) اردک‌های خانگی را بر اساسِ اندازه‌ی جثه به چهار رده تقسیم کرده است: بانتام، سبک‌وزن، متوسط و سنگین‌وزن
- نژاد. طی سالیان متمادی پرورش‌دهندگان پرندگان آبزی در بسیاری از نقاط جهان انواع متمایز اردک را توسعه داده‌اند. از آنجایی که اردک‌ها در مناطق خاص از نظر ویژگی های فیزیکی یکنواخت شدند، نام‌هایی به آنها داده شد و به عنوان نژادهای جداگانه شناخته شدند. آن دسته از نژادهایی که به طور مؤثر ترویج شده‌اند و ویژگی‌های مطلوبی دارند، زنده مانده‌اند. نژاد شناخته شده نژادی است که به طور رسمی در استاندارد یک یا چند سازمان مربوط به ماکیانِ اصیل پذیرفته شده است.
مشخصات فیزیکیِ انواع نژاد
محل درج تصویر نژادها
- تایپِ نژاد: اکثر نژادها را می‌توان با تایپِ منحصر‌به‌فردشان شناسایی کرد. تایپ به شکل و ابعاد سر، گردن، بدن و نحوه‌ی قرار گرفتنِ آنها در کنارِ یکدیگر دلالت دارد و در متون زیست‌شناسیِ فارسی معادل «نماد» را برای آن قرار داده‌اند. ما در اینجا برای پرهیز از هرگونه سردرگمی همان واژه‌ی تایپ را به کار می‌بریم. به پرندگانی که تمام ویژگی‌های کلیدیِ یک نژاد را دارا باشند هم‌تایپ گفته می‌شود.
برخی از نژادها (مثل اردک کایوگا، اردک ارپینگتون و اردک سوئدی که اندازه و تایپ یکسانی دارند در مرحله‌ی بعد به واسطه‌ی رنگ و الگوی متمایز پرها از هم تفکیک می‌شوند).
- واریته: همین دسته‌بندیِ بر اساسِ تمایز رنگی/الگویی را واریته (یا به فارسی: جوره) می‌گویند. ما در اینجا باز هم از استفاده از برابرنهادِ فارسی (جوره) در اینجا پرهیز می‌کنیم، چرا که در فارسی این واژه بیشتر برای دسته‌بندیِ گیاهان کاربرد دارد و نه جانوران. نمونه‌ای از نژادهایی که یک واریته بیشتر ندارد اردک سفید آیلزبری ست. یا مثلاً اردک دونده (رانر) هشت واریته‌ی شناخته شده دارد: سفید، سیاه، نوک‌مدادی، آبی، شکلاتی، سفید-حنایی، خاکستری و بژ. واریته‌ی شناخته شده واریته‌ای را گویند که به طور رسمی تحت استاندارد‌های یک یا چند سازمان مربوط به ماکیان ثبت شده باشد.
برخی از نژادها واریته‌های «ناشناخته» دارند که توسط علاقمندان به اردک و یا به مقاصد تبلیغاتی و … ایجاد شده‌اند. این نژادها می‌توانند از طریق بروکراتیک و طی کردن مراحل اداری استانداردسازی توسط سازمان‌های مختلف مربوط به ماکیان پذیرفته و «شناخته» شوند.
- سویه. سویه به دسته‌ای از پرندگان می‌گویند که همگی از یک گله یا یک مزرعه‌ی پرورشی نشأت گرفته باشند. معمولاً نام سازنده‌‌شان در انگلیسی به عنوان پیشوند و در فارسی به عنوان پسوند کنار نام اردک قرار می‌گیرد. به عنوان مثال: اردکِ هندی‌شرقیِ هورتون (که منظور سویه‌ی هورتون از نژاد هندی‌شرقی است)، کالِ سفیدِ لاندگرِن (سویه‌ی لاندگرن از واریته‌ی سفیدِ نژادِ کال)، خاکی‌بلوطیِ کمپبل، روئنِ شِراو، پکنیِ لِگارث و …
این‌ها صرفاً اسامیِ استاندارد مؤسسات بین‌المللی‌اند. وگرنه این اردک‌ها کشور به کشور و منطقه به منطقه به اسامیِ مختلفی خطاب می‌شوند.
هنگام تهیه‌ی اردک توجه داشته باشید که انتخاب سویه‌ی مناسب به اندازه‌ی انتخاب نژاد مهم است. به عنوان مثال سویه‌ای از اردک‌های خاکیِ کمپبل وجود دارد که در صورت مدیریت درست ۳۰۰ تا ۳۴۰ تخم در سال می‌گذارد؛ در عین حال سویه‌های دیگر اردک خاکی کمپبل هستند که تعداد تخمشان در سال به سختی به ۱۵۰ عدد می‌رسد.
ما هم در مورد نژاد، هم در مورد واریته و هم در مورد سویه‌ها به سازمان‌ها و مؤسسات بین‌المللی استاندارد ماکیان اشاره کردیم. اگر برایتان سئوال است که نام واریته‌ها و نژادها و به‌طور کلی اسامیِ اردک‌هامان را با کدام استانداردها بررسی می‌کنیم می‌توانید به موارد زیر نگاهی بیاندازید:
- انجمن ماکیان امریکا ( APA ) : قدیمی‌ترین مؤسسه‌ی مربوط به ماکیان در امریکا که نژادها و واریته‌های مرغ، اردک، غاز و بوقلمون را ثبت می‌کند.
- انجمن بانتام امریکا ( ABA ) : مؤسسه‌ای ست که استانداردِ نژادها و واریته‌های بانتام را ثبت می‌کند. APA و ABA لزوماً در همه‌ی موارد توافق ندارند.
- استاندارد کمال آمریکا (انگلیسی: American Standard of Perfection): یک استاندارد نژاد رسمی برای ماکیان تزئینی ست که برای نخستین بار در سال ۱۸۷۴ به‌وسیله‌ی انجمن ماکیان آمریکا منتشر شد و به رده‌بندی و شرح ویژگی‌های استاندارد فیزیکی، رنگ و آب و هوای تمامی نژادهای پرورشی ماکیان، شامل مرغ، مرغابی، بوقلمون، و غاز می‌پردازد.
مشخصات نژادهای شاخص اردک
| رده‌ی وزنی | نژاد | وزن اردک ماده (*) | تعداد تخم سالانه | توانایی مادرانگی | نژاد |
| بانتام | خالدار استرالیایی | ۹۰۰ گرم | ۱۲۵ – ۵۰ | عالی | عالی |
| کال | ۶۰۰ گرم | ۷۵ – ۲۵ | متوسط – عالی | ضعیف – متوسط | |
| هند شرقی | ۷۰۰ گرم | ۷۵ – ۲۵ | عالی | عالی | |
| مالارد (کله‌سبز) | ۱ کیلو | ۱۰۰ – ۲۵ | عالی | عالی | |
| اپلیارد نقره‌ای مینیاتور | ۹۰۰ گرم | ۱۲۵ – ۵۰ | عالی | عالی | |
| ابریشمی | ۹۰۰ گرم | ۱۲۵ – ۵۰ | عالی | عالی | |
| سبک‌وزن | کاکل‌دار بالی | ۲ کیلو | ۱۲۵ – ۱۲۰ | ضعیف – متوسط | عالی |
| کمپبل | ۱ کیلو و ۸۰۰ گرم | ۳۴۰ – ۲۵۰ | ضعیف – متوسط | عالی | |
| رنگی‌پوش (هارلکوئین) | ۲ کیلو و ۳۰۰ گرم | ۳۳۰ – ۲۴۰ | ضعیف – خوب | عالی | |
| منقارقلابی (هوک‌بیل) | ۱ کیلو و ۶۰۰ گرم | ۲۲۵ – ۱۰۰ | متوسط – خوب | عالی | |
| زاغی (مَگپای) | ۲ کیلو و نیم | ۲۹۰ – ۲۲۰ | متوسط – خوب | عالی | |
| دونده (رانر) | ۱ کیلو و ۸۰۰ گرم | ۳۰۰ – ۱۵۰ | ضعیف – متوسط | عالی | |
| متوسط‌جثه | آنکونا | ۲ کیلو و ۷۰۰ گرم | ۲۸۰ – ۲۱۰ | متوسط – خوب | عالی |
| کایوگا | ۳ کیلو و ۲۰۰ گرم | ۱۵۰ – ۱۰۰ | متوسط – خوب | خوب | |
| کاکلی | ۲ کیلو و ۷۰۰ گرم | ۱۵۰ – ۱۰۰ | متوسط – خوب | خوب | |
| اورپینگتون | ۳ کیلو و ۲۰۰ گرم | ۲۲۰ – ۱۵۰ | متوسط – خوب | خوب | |
| سوئدی | ۳ کیلو و ۲۰۰ گرم | ۱۵۰ – ۱۰۰ | متوسط – خوب | خوب | |
| سنگین‌وزن | اَپلیارد | ۳ کیلو و ۶۰۰ گرم | ۲۷۰ – ۲۰۰ | متوسط – خوب | خوب |
| آیلزبری | ۴ کیلو و ۱۰۰ گرم | ۱۲۵ – ۳۵ | ضعیف – متوسط | متوسط | |
| مُسکووی | ۳ کیلو و ۲۰۰ گرم | ۱۲۵ – ۵۰ | متوسط – عالی | عالی | |
| پکنی | ۴ کیلو و ۱۰۰ | ۲۲۵ – ۱۲۵ | ضعیف – متوسط | متوسط | |
| روئن | ۴ کیلو و ۱۰۰ | ۱۲۵ – ۳۵ | ضعیف – خوب | متوسط – خوب | |
| ساکسونی | ۳ کیلو و ۶۰۰ گرم | ۲۴۰ – ۱۹۰ | متوسط – خوب | خوب |
*در همه‌ی نژادها و رده‌های وزنی اردک نر اندکی سنگین‌تر است.
- مقدمهای بر اصول پرورش اردک
- ويژگیهای ظاهری و رفتاری اردک‌ها
- چه اردکی را برای پرورش انتخاب کنیم؟