مرغداری به طور کلی صنعت و بازاری گسترده است. در این میان یک سئوال اصلی برای کسانی که قصد دارند کسب‌و‌کاری در این عرصه راه بیاندازند وجود دارد: مرغ گوشتی پرورش دهیم یا مرغ تخمگذار؟ در این مقاله به مقایسه‌ی این دو نوع مرغ از منظر سودآوری پرداخته و همچنین سعی می‌کنیم بهترین نژادهای هردوگونه را معرفی می‌کنیم.
مرغ‌های گوشتی: بالاترین سطح بازدهی (راندمان بالا)
مرغ گوشتی همچنان که از نامش پیداست، به طور خاص به هدف تولید گوشت پرورش داده می‌شود. چرخه‌ی تولید این نوع مرغ نسبتاً کوتاه است. هدفْ رشدِ هرچه سریعتر و تولید گوشت باکیفیت است. در زیر جنبههای مختلف برای سودآوری مرغ گوشتی بررسی می‌شود.
۱) چرخه‌ی تولید به لحاظ زمانی
مهم‌ترین عامل سودآوری مرغ گوشتی چرخه‌ی پرورش کوتاه آن است. اگرچه این مدت بسته به نژاد مرغ، تغذیه، عوامل محیطی و … متفاوت است اما به طور میانگین می‌توان گفت که مرغ گوشتی در فاصله‌ی بین ۲ تا نهایتاً ۳ ماه به وزن ۱ کیلو و ۸۰۰ گرم رسیده و آماده‌ی عرضه به بازار می‌شود.
*مطالعات نشان می‌دهد که مرغ‌های گوشتی در مدت ۵ ماه می‌توانند به وزنی تا بالای ۴ کیلو گرم هم برسند. که البته پرورش آن‌ها برای این مدت توصیه نمی‌شود زیرا بعد از ۲ کیلو و ۲۰۰ گرم معمولاً ضایعات افزایش می‌یابد.
به هر روی این چرخه‌ی کوتاه امکانِ عرضه‌ی مکرر و مداوم را فراهم می‌سازد.
۲) تقاضای بالا
نه تنها در ایران که در سطح جهانی تقاضا برای گوشت مرغ به دلیلِ رشدِ جمعیت و مقرون‌به‌صرفه بودنِ گوشت مرغ در قیاس با گوشت قرمز در حال افزایش است. از این جهت می‌توان آن را یک منبع پروتئین همه‌کاره با سوددهی بالا در نظر گرفت.
۳) ضایعات یا محصولات جانبی؟ مسئله این است!
اگر شم اقتصادی خوبی داشته باشید می‌توانید روی مدیریت فروش آنچه اصطلاحاً ضایعات می‌نامند نیز حساب باز کنید. به طور مثال استخوان مرغ علاوه بر مواد معدنی و آمینو اسید، حاوی کلاژن نوع ۲ می‌باشد که بیش از ۹۰ درصد از بافت غضروف مفاصل انسان را شکل می‌دهد. همچنین پَرِ مرغ در طیف وسیعی از محصولات به کار می‌رود، از بالش و پتو و کاپشن و لباس گرفته تا لوازم ماهیگیری و بسیاری از زیورآلات. بنابراین اگر مرغ گوشتی پرورش می‌دهید بد نیست که گوشه‌ی چشمی هم به ایجاد خط تولیدهای فرعی از محصولات جانبی یا به اصطلاح بای-پروداکت‌ها یش داشته باشید.
۴) ملاحظات و چالش‌ها
پرورش مرغ گوشتی علی‌رغم پتانسیل بالایی که برای سودآوری دارد، با چالش جدی ملاحظات سلامتی و نگرانی بیماری‌های همه‌گیر روبه‌رو است. بنابراین چنانچه قصد راه‌اندازی مرغداری برای پرورش مرغ گوشتی دارید، توصیه می‌شود علاوه بر انتخاب نژاد مناسب و تغذیه‌ی بهینه، ملاحظات دائم و جدی بهداشتی – پزشکی برای جلوگیری از بیماری‌های واگیردار هم داشته باشید تا سودآوری تان را پایدار و بلندمدت‌تر کنید.
مرغ‌های تخمگذار: ریسک پایین‌تر
و اما می‌رسیم به مرغ‌های تخمگذار که کندتر از گوشتی‌ها رشد می‌کنند، جثه‌ی کوچک‌تری دارند و طبیعتاً تعداد، تداوم و کیفیت تخمگذاری آن‌هاست که اهمیت دارد؛ و نه حجم رشد گوشتی شان. ذیلاً به بررسیِ جنبههای دخیل در سوددهیِ کسب‌و‌کار مرغ تخمگذار می‌پر‌دازیم:
۱) بازه‌ی تخمگذاری
با انتخاب نژاد مناسب و پرورش درست می‌توانید روی طول عمر بالاتر و همچنین طولانی‌تر شدنِ بازه‌ی تخمگذاری مرغ‌ها برای بلندمدت‌تر ساختنِ سوددهیِ آن حساب باز کنید. مرغ‌ها می‌توانند سال‌ها به تخمگذاری ادامه دهند. بنابراین شاید از این منظر بتوان گفت که برای سرمایه‌گذاریِ بلندمدت، مرغ تخمگذار گزینه‌ی بهتری از مرغ گوشتی باشد.
۲) کیفیت
درشت بودنِ اندازه، تمیزی و یکپارچگیِ پوسته، خوش‌رنگیِ زرده و بسته‌بندیِ شیک با محافظت فیزیکیِ بالا – چنانچه قصد عرضه به صورت بسته‌بندی داشته باشید – برندِ شما را در چشمِ مصرف‌کننده منحصر‌به‌فرد ساخته و فروشتان را بالا می‌برد. سعی کنید فرآیند توزیع را تسریع کنید چرا که تازگیِ تخم‌مرغ از دیگر فاکتورهایی است که مصرف‌کننده به آن توجه نشان می‌دهد.
۳) نیاز همیشگی به تخم‌مرغ
تخم‌مرغ یکی از رایج‌ترین و پایه‌ای‌ترین مواد در انواع آشپزی و پخت‌وپز است. بسیاری از وعده‌های غذایی و شیرینی‌جات (یا به قول امریکایی‌ها پِیسْتریز به طور کلی – یعنی هرچیزی که از خمیر درست می‌شود) پایه‌ی تخم‌مرغ دارند. بنابراین همواره و در تمام سطوح و طبقه‌های اقتصادیْ مصرف‌کنندگان تخم‌مرغ می‌خرند و همواره بخشی تقاضای ثابت و بخشی تقاضای رو به رشد در بازار برای آن وجود دارد. و هر چقدر هم که نوسانات قیمت و تورم وجود داشته باشد، قاعدتاً نباید نگرانیِ اقتصادی از جهت بازار داشتن برای تولید‌کنندگان تخم‌مرغ به وجود بیاید.
۴) رسیدگی (ملاحظات و چالش‌ها)
نه تنها نگرانی‌های سلامتی – بهداشتی برای مرغ‌های تخمگذار درست مانند مرغ‌های گوشتی وجود دارد، بلکه وضعیت کیفیت و کمیت تخمگذاری آن‌ها به عامل مهم دیگری هم گره خورده است: داشتن لانه‌ای مناسب هم به لحاظ بهداشتی، هم امنیت و هم تنظیم نور و … . بنابراین اگر تخم‌مرغ‌های بهتر و بیشتری می‌خواهید باید برای این دوستانِ پُر پَرِ گاهاً غُرغُروتان خانه‌های بهتری تأمین کنید. برای رسیدن به این نتیجه تغذیه‌ی مناسب و هزینه‌های فراهم آوردن چنین تغذیه‌ای را هم فراموش نکنید.
نتیجه
انتخاب هر یک از دو گزینه‌ی مرغ گوشتی و مرغ تخمگذار تا حدی مزایا و معایب منحصر به فرد خود را دارد و تا حدی هم چالش‌های مشترک اما به طور کلی شاید بتوان گفت که پرورش جوجه گوشتی برای رسیدن به سودِ سریع انتخاب بهتری است و پرورش مرغ تخمگذار برای درآمدِ ثابتِ پایدارِ کم‌ریسک‌تر. اما به هر حال از یاد نبرید که نیاز و تقاضای مصرف‌کننده و بازار را همواره بررسی کنید.
در پایان این نکته نیز لازم به ذکر است که می‌توانید دست به انتخاب نژادهایی بزنید که هم گوشتی و هم تخمگذار (اصطلاحاً دومنظوره) باشند. در جدول زیر سعی کرده‌ایم لیستی از چند نژاد پیشنهادی را برای انتخاب مرغ گوشتی، مرغ تخمگذار و مرغ دومنظوره ارائه دهیم.
| نژاد | نام لاتین | نوع | کیفیت گوشت | تولید تخم | سرعت رشد |
|---|---|---|---|---|---|
| جوجه راس ۳۰۸ | Ross 308 | گوشتی | عالی | — | — |
| جوجه آربور اِیکرِس | Arbor Acres | گوشتی | عالی | — | — |
| جوجه راس ۲۰۸ | Ross 208 | گوشتی | عالی | — | — |
| جوجه ساسُو | Sasso | گوشتی | عالی | — | — |
| جوجه کورنیش سفید | Dominant White Cornish | گوشتی | عالی | — | — |
| جوجه لوهمن قهوه‌ای | Lohmann Brown | تخمگذار | — | عالی | — |
| جوجه لگهورن (لگرن) | Leghorn | تخمگذار | — | عالی | — |
| جوجه فایومی (فَیومی مصری) | Fayoumi | تخمگذار | — | عالی | — |
| جوجه آسترالورپ | Australorp | دومنظوره | خوب | عالی | سریع |
| جوجه رُد آیلندِ قرمز | Rhode Island Red | دومنظوره | خوب | خوب | متوسط |
| جوجه اُرپینگتون | Orpington | دومنظوره | خوب | خوب | متوسط |
| جوجه جِرزی جاینت/ جرسی جاینت (جرسیِ غول‌پیکر) | Jersey Giant | دومنظوره | خوب | متوسط | متوسط |
| جوجه‌ی بِرسِ آمریکایی | Bresse Gauloise | دومنظوره | عالی | خوب | متوسط |
| جوجه گردن‌لخت (گردن کچل) | Naked Neck | دومنظوره | خوب | متوسط | متوسط |
| جوجه دلاوِر | Delaware | دومنظوره | خوب | خوب | متوسط |
| جوجه چَنْتِکْلِر | Chantecler | دومنظوره | خوب | خوب | متوسط |
| جوجه دورکینگ | Dorking | دومنظوره | خوب | متوسط | کند |
| جوجه نیوهمپشایری | New Hampshire Red | دومنظوره | خوب | خوب | متوسط |
| جوجه باکای (جوجه بلوطی/ شاه‌بلوطی) | Buckeye | دومنظوره | خوب | متوسط | متوسط |
| جوجه‌ی پلیموث راک (جوجه جوگندمی/ فلفل‌نمکی) | Plymouth Rock | دومنظوره | خوب | خوب | متوسط |
| جوجه برهما | Brahma | دومنظوره | خوب | متوسط | کند |
| جوجه ساسکس | Sussex | دومنظوره | خوب | خوب | متوسط |
| جوجه کوچین | Cochin | دومنظوره | خوب | متوسط | کند |
| جوجه کرُود لَنگْشن | Croad Langshan | دومنظوره | خوب | متوسط | متوسط |