پرورش جوجه فقط کسب‌و‌کار نیست، سرگرم‌کننده هم هست، یک نوع سبک زندگی است که می‌تواند حال آدم را خوب کند. اما به هر روی ممکن است برای مبتدی‌ها و در آغاز کار گاهاً اعصاب‌خرد‌کن هم بشود.
در این باره حقیقتاً مطالب بسیار زیادی گفته و نوشته شده؛ چه در سطح اینترنت، چه در کتاب‌ها و … . و تفکیک و دسته‌بندی همه‌ی این اطلاعات آموزشی و تشخیص درست از نادرست کار آسانی نیست.
قبل از اینکه کسب‌و‌کار خود را راه بیندازید باید چند سئوال اساسی را از خود بپرسید:
- چرا می‌خواهید مرغ‌و‌جوجه پرورش دهید؟ برای تخم‌مرغ، برای استفاده‌ی گوشتی و یا برای سرگرمی خودتان؟
- مرغدانی‌تان را کجا می‌خواهید تعبیه کنید؟
- آیا زمان کافی برای وقت‌گذراندن با مرغ‌و‌جوجه‌هایتان را دارید یا نه؟
- آیا توانایی تمیز کردن مرغدانی را دارید؟
- زمان‌هایی که حضور ندارید چه کسی از آن‌ها مراقبت خواهد کرد؟
- آیا در شرایط آب‌و‌هوایی سخت (مثلاً بارش برف سنگین) توانایی مراقبت از آن‌ها را دارید؟
ممکن است طرح این پرسش‌ها بیهوده به نظر برسد اما حقیقت امر این است که وقتی از بیرون به این کسب‌و‌کار نگاه می‌کنید (مثلاً می‌بینید کسی مرغدانی دارد) خیلی به چشم نمی‌آید که چقدر وقت و انرژی و … برای پرورش و مراقبت از جوجه‌ها صرف شده است.
اگر پس از این پرسش‌ها هنوز نظرتان مثبت بود و خواستید مرغدانی‌تان را راه بیندازید، مرحله‌ی بعدیْ تحقیق است.
انتخاب نژاد مناسب مرغ
نژادهای بسیار زیاد و مختلفی از مرغ‌خانگی وجود دارد. نژادهای خاصی هستند که به طور مشخص برای تخم‌گذاری جوجه‌کشی شده‌اند، نژادهایی مشخصاً برای گوشت‌شان، نژادهایی برای پر و نهایتاً حتی نژادهایی برای جنگیدن جوجه‌کشی شده‌اند. در حالی که صد‌ها نژاد متنوع از مرغ‌خانگی وجود دارد، همه‌ی آن‌ها در یکی از این چهار دسته قرار می‌گیرند:
- مرغ محلی: مرغ محلی یا مرغ بومی به همه‌ی مرغ‌های متنوع و رنگا‌وارنگی اطلاق می‌شود که به صورت طبیعی نسل اندر نسل در محیط‌های روستایی و نیمه‌شهریِ سراسر دنیا زیسته‌اند. این مرغها سرعتِ رشدِ آهسته و طول عمر بالا دارند. در محیط‌های باز و نیمه‌باز مرغدانی و حیاط و … به پرسه زدن و جست‌و‌جوی غذا مشغول‌‌اند، معمولاً زیاد تخم می‌گذارند و می‌توان به طور کلی گفت یک زندگی پربار در محیط‌های باز و نیمه‌باز را تجربه می‌کنند.
- مرغ‌های تخم‌گذار: هدف از پرورش این نوع مرغ تولید هرچه بیشتر تخم‌مرغ در بازه‌های کوتاه عمرشان است. لگهورن و استرالورپ به عنوان نمونه دو مثال خوب از مرغ‌های تخم‌گذار سودآور هستند.
- مرغ‌های گوشتی: همچنان که از نامشان مشخص است این مرغها به هدف خوراک گوشت پرورش یافته و جوجه‌کشی شده‌اند. مرغ‌هایی هستند که با سرعت بسیار بسیار زیاد رشد می‌کنند. و اغلب آن‌ها در ۹ ماهگی آماده‌ی کشتار هستند.
- مرغ‌های دو‌منظوره: شاید بتوان گفت که این مرغها از باب سودآوری از دیگر گزینه‌ها بهتر باشند چرا که هم تخم‌گذاران خوبی هستند و هم در سنین بالاتر می‌شود گوشت‌شان را مصرف کرد.
تحقیق در زمینه‌ی انتخاب نژاد بسیار مهم است چرا که مثلاً اگر دنبال مرغ تخم‌گذار باشید و یک نژاد گوشتی را انتخاب کنید، ممکن است در هفته یک تخم بگذارد و از کل تجربه‌ی کسب‌و‌کار ناامیدتان کند.
می‌توانید راهنمای جامع انتخاب نژاد را بررسی کنید.
برنامه‌ریزی و تهیه‌ی مرغها
فرض می‌کنیم که نژاد مورد نظر خود را انتخاب کرده‌ایم. کار را از کجا باید شروع کنید؟ ببینید، شما می‌توانید هر یک از این گزینه‌ها را برای شروع خریداری کنید: تخم‌مرغ‌های جوجه‌کشی، جوجه‌های کوچک، مرغ‌های جوان، و یا مرغ‌های بالغ.
هر یک از این انتخاب‌ها مزایا و معایب خود را دارد که با بررسی این مزایا و معایب می‌توانید گزینه‌‌ای را که برای شما مناسب است پیدا کنید.
از نظر اقتصادیْ ارزان‌ترین گزینه جوجه‌ها هستند.
پولت‌ها (ماده-مرغ‌های جوان) به دلیل مراقب، تغذیه و زمان مورد نیاز برای پرورش هزینه‌ی بیشتری بر‌می‌دارند. و مرغ‌های کاملاً بالغ هم پرهزینه‌ترین خواهند بود.
- تخم‌های جوجه‌کشی: تخم‌های باروری هستند که تهیه‌شان می‌کنید و خودتان باید جوجه‌کشی‌شان کنید. اگر تازه‌کارید این گزینه را پیشنهاد نمی‌کنیم. اگرچه فرآیندِ کار سرراست است، اما به هر حال ظرایف و دقایق مختص‌به‌خود دارد.
- جوجه‌های نوزاد: این گزینه عاقلانه‌ترین انتخاب برای تازه‌کار‌هاست. پس از انتخاب نژاد می توانید جوجه‌‌ی یک‌روزه‌ی نژاد مورد نظرتان را تهیه کنید.
- پولت‌ها: پولت یا همان ماده‌مرغ‌های جوان، به مرغ‌های بین ۴ تا ۶ ماهگی گفته می‌شود. مرغ‌هایی که تازه‌بالغ‌اند و به زودی تخم‌گذاری را آغاز خواهند کرد.
- مرغ‌های بالغ: به طور کلی یافتن مرغ‌های کاملاً بالغ کار دشوارتری است، چرا که پرورش‌دهندگان چندان علاقه‌ای ندارند مرغها را تا دوره ی پروار شدن نگهداری کنند (به خاطر تغذیه‌ی زیادشان). شاید در بازارهای محلی بیشتر بتوانید مرغ‌های کاملاً بزرگسال را پیدا کنید.
چه تعداد جوجه باید بگیرم؟
این مسئله بستگی به شما و نیازهای شخصی یا کسب‌و‌کاری‌تان دارد. مثلاً به این فکر کنید که چه تعداد تخم‌مرغ در طول هفته نیاز دارید.
یک مرغ به طور متوسط ۵-۴ تخم در طول هفته می‌گذارد. کافی است یک جفت مرغ دیگر برای محکم‌کاری به مرغدانی‌تان اضافه کنید تا عدد مورد نظرتان را به صورت قطعی به دست آورید.
به عنوان مثال اگر هفته‌ای ۱۶ عدد تخم‌مرغ می‌خواهید، به جای ۴ مرغ، ۶ مرغ در مرغدانی نگهداری کنید.
هنگام خرید مرغ و جوجه به چه نکاتی باید توجه کرد؟
تمام پرندگان در هر سنی باید چشمان روشن و شفاف و همینطور پر و کرک‌های خوش‌رنگ و شفاف داشته باشند. پرنده باید نسبت به محیط و موجودات اطرافش کنجکاو باشد. اگر پرنده فارغ از رده‌ی سنی هر یک از علائم زیر را داشته باشد، از تهیه‌ی آن خودداری کنید:
- خواب‌آبودگی، بی‌حالی
- خماری ( سرِ خمیده‌ی تا روی زمین)
- به حال خود نشستن
- بی‌علاقگی به تحرک
- هرگونه ترشح از بینی و چشم
- مسدود بودن منفذ مقعد
مرغدانی
لانه‌ی مرغها وسایل خیلی پیچیده‌ای نیاز ندارد. یک خانه‌ی چوبی مناسب با چند مورد ضروری تمام آن چیزی است که باید در نظر داشته باشید. اگر خودتان می‌خواهید دست به کار ساختن لانه شوید می‌توانید راهنمای ما و همینطور ۴۴ طرح برای مرغدانی را مطالعه کنید.
- الزامات اولیه‌ی مرغدانی
اساسی‌ترین فاکتور یک مرغدانی داشتن پناهگاهی است که پرندگان بتوانند در آن از برف و باران و باد و آفتاب شدید در امان باشند. طبیعی است که این سرپناه باید ضدآب تعبیه شود.
۲. فضای کافی
فضای کافی برای زندگیِ مسالمت‌آمیز مرغها ضروری است. اگر فضا به نسبت تعداد مرغها تنگ باشد و مرغدانی شلوغ شود، رفتارهای ضداجتماعی مثل درگیر شدن و نوک زدنِ یکدیگر از این پرندگان سر می‌زند. زمستان فصل اوجِ این قبیل درگیری‌ها است. مرغها در ساعات طولانیِ ماندن در مرغدانی حوصله‌شان سر می‌رود و دنبال دردسر می‌گردند و با هم درگیر می‌شوند.
۳. کنترل دما
در حالت ایدهآل مرغدانی باید در تابستان خنک و در زمستان گرم باشد. تهویه‌ی درست مرغدانی در تنظیم دما بسیار مهم است. با کنترل جریان هوا می‌توانید دمای قفس را مطلوب نگه دارید. اگر خیلی گرم باشد یعنی باید سوراخ‌های بیشتری تعبیه کنید.
۴. جعبه لانه
به ازای هر ۳ مرغ می‌توانید یک جعبه لانه در مرغدانی قرار دهید. معمولاً مرغها یک جعبه را نشان می‌کنند و ممکن است بر سر جعبه‌ی مورد علاقه‌شان دعوا راه بیاندازند. بنابراین گذاشتن جعبه‌های بیشتر ضرری ندارد. مطالعه‌ی بیشتر در این مورد: جعبه‌لانه‌های مرغها
۵. محل نشستن (روست/ پِرچ)
مرغها برای خواب شبانه ترجیح می‌دهند به صورت دسته‌جمعی روی یک میله/شاخه بنشینند. اگرچه گاهی هم پیش می‌آید که اگر مرغی احساس امنیت بالا داشته باشد، به تنهایی هم بخوابد.
می‌توانید در اینجا بخوانید که پِرچ چیست و چرا مرغها به آن نیاز دارند.
۶. محیط باز برای هواخوری
علاوه بر سرپناه مرغها نیاز به فضای باز برای هواخوری و گشت‌و‌گذار هم دارند. بسته به محیطی که در آن زندگی می‌کنید میزانِ باز بودن این فضا می‌تواند متغیر باشد. اگر به هر دلیلی نتوانستید و یا نخواستید که مرغ‌هایتان در فضای باز وقت بگذرانند، بهتر است از یک مرغدانی متحرک یا به اصطلاح تراکتور مرغ استفاده کنید.
۷. امنیت
مرغدانی‌تان را باید قوی و امن بسازید. شک نداشته باشید که شکارچیان طبیعی ماکیان به حیاط خانه‌ی شما و سمت مرغها خواهند آمد. کم‌توجهی به ایمن‌سازی قفس در مقابل شکارچیان قطعاً باعث پشیمانی‌تان خواهد شد.
چگونه جوجه‌ها را بزرگ کنیم؟
خب، فرض کنیم تحقیق‌تان را انجام دادید و نژاد و رنج‌سنی مورد نظرتان را انتخاب کردید. مرحله‌ی بعدی چیست؟
در این مرحله باید اطمینان حاصل کنید که تمام وسايل و لوازم مورد نیاز مرغ‌هایتان را پیشاپیش تهیه کرده باشید. اگر بدون برنامه مشغول خرید شوید، ممکن است آیتم‌های فراوانی از وسايل مرغداری موجود در بازار را تهیه کنید و هزینه‌ی گزافی بپردازید در حالی که بعداً متوجه می‌شوید که به بسیاری از آن آیتم‌ها نیازی نداشته‌اید.
بهتر است وسایل «اصلی» و اقلام «اضافه»تری را که نیاز دارید تحت همین عناوین به دقت لیست کنید.
جعبه‌ی جوجه‌کشی
چنانچه کار خود را با جوجه شروع کرده باشید به یک جعبه‌ی جوجه‌کشی نیاز دارید. جعبه‌های مخصوص جوجه‌کشی در شکل و اندازه و قیمت‌های مختلف در بازار وجود دارد، اما اگر مطمئن نیستید که دوباره جوجه‌کشی خواهید کرد یا نه، فعلاً می‌توانید از جعبه‌های مقوایی هم استفاده کنید. فقط باید اطمینان حاصل کنید که جعبه‌تان سه ویژگی حداقلی را داشته باشد. ۱. آنقدر بلند باشد که جوجه‌ها نتوانند از توی آن بیرون بپرند. ۲. جای کافی برای ظروف آب و دان داشته باشد. ۳. نسبت به سرما مقاوم باشد (یا خودتان مقاوم‌سازی کنید). چرا که سوز و سرما به راحتی می‌تواند جوجه‌ها را بکشد.
بستر
چیزی مثل تراشه‌های کاج که در بسته‌بندی‌های مختلف در بازار موجود است را کف جعبه بریزید.
اگر کف جعبه‌تان پلاستیکی است، چند لایه حوله‌ی کاغذی در کف پهن کنید تا جوجه‌ها موقع خواب و راحت ایستادن آن‌ها را با چنگال بگیرند. وگرنه ممکن است در آینده مشکل در راه رفتن و ایستادن برایشان ایجاد شود و به بیماری‌های مربوطه دچار شوند.
گرما
جوجه‌ها به گرمای فراوان نیاز دارند.
از آن‌جا که تا حدود ۷-۶ هفتگی پرِ چندانی در بدنشان نیست، نمی‌توانند دمای بدن خود را تنظیم کنند و برای گرم ماندن نیاز به کمک دارند.
اگر صفحه‌ی گرمایشی برقی مخصوص جوجه در دسترس ندارید می‌توانید از یک لامپ حرارتی استفاده کنید. پس آن‌ها باید تا ۷-۶ هفته گرم نگه داشته شوند تا جایی که دمای محیط با دمای جعبه یکسان شود. در طول هفته‌ی اول دما باید ۳۵ درجه‌ی سانتی‌گراد باشد. هر هفته حدود ۳ درجه دما را کاهش دهید تا زمانی که با محیط بیرونی یکسان شود.
از کجا بفهمیم که دمای محیط مناسب است؟
اگر جوجه‌ها روی هم کپه می‌شوند یعنی خیلی سردشان است. و اگر به گوشه‌ها و کناره‌های جعبه پراکنده می‌شوند یعنی خیلی گرمشان است. و نهایتاً اگر به صورت منظم در جعبه پخش هستند یعنی دما مناسب است. گذاشتن دماسنج درون جعبه قطعاً کمک‌کننده است اما قضاوت نهایی‌تان باید بر اساس همین الگوی رفتاریِ پراکندگی جوجه‌ها که ذکر شد باشد.
غذا برای جوجه
غذاها و برندهای متنوعی در بازار وجود دارد. و ممکن است انتخاب از بین آن‌ها گیج‌کننده باشد. در هر صورت اسکوپ استانداردی که توصیه می‌شود این است:
0-8 هفتگی: ۲۰-۱۸ ٪ غذای پیش‌دانِ خرد‌شده
۸-۱۴ هفتگی: ۱۸-۱۶ ٪ پیش‌دان/میان‌دان
۱۵-۱۸ هفتگی: ۱۶ ٪ پایان‌دان
بعد از ۱۸ هفتگی: ۱۶ ٪ دان مرغ تخم‌گذار
چنانچه دسترسی داشته باشید می‌توانید از خوراک‌های شرکتیِ حاویِ کوکسیدیوستات هم برای تغذیه‌ی جوجههایتان استفاده کنید. این مکمل می‌تواند از بروز بیماری کوکسیدیوز در مرغها جلوگیری کند.
چنانچه جوجههایتان واکسن کوکسیدیوز دریافت کرده باشند، دیگر نیازی به تغذیه‌ی آن‌ها با دان حاوی کوکسیدیوستات نیست.
مرغها به طور کلی جانوران کثیف‌کاری هستند. غذایشان را همه‌جا می‌پاشند، توی غذاشان مدفوع می‌کنند، و میان همان‌ها می‌خوابند. در این مورد شاید داشتنِ یک فیدر بتواند کمک‌کننده باشد.
نهایتاً هنگامی که دیدید مرغها شروع به خوردن سبزیجات وعلف و گل‌و‌گیاهان کرده‌اند، ظرف شن‌ریزه در اختیارشان قرار دهید تا دچار مشکلات گوارشی و بیماری‌های چینه‌دان نشوند.
آب برای جوجه
آب که طبیعتاً برای همه‌ی موجودات ضروری است و مرغ و جوجه‌ها هم از این اصل مستثنی نیستند. آب مرغ‌و‌جوجه باید ولرم باشد. نه خیلی داغ، نه خیلی سرد؛ دمای متوسط. لازم است که چندین بار نوک جوجه‌ها را داخل ظرف آبشان فرو ببرید تا جای آن را یاد بگیرند. همین‌کار را باید با ظرف غذاشان هم انجام دهید.
تا وقتی جوجه‌هاتان چند‌روزه‌اند، تعدادی سنگ درشت (اندازه‌ای که نتوانند ببلعند) یا تیله‌ی درشت را درون ظرف آبشان قرار دهید طوری که از عمق ظرف کاسته شده و جوجه‌ها تویش نیافتند و غرق نشوند. بعد از یک هفته یا کمی بیشتر می‌توانید سنگ/تیله ها را خارج کنید.
در روزهای ابتدایی می‌توانید یک مکمل الکترولیت/ویتامین به آب اضافه کنید تا جوجه‌ها قوت بگیرند.
از آنجایی که مدام آب را کثیف خواهند کرد، در طول روز باید چندین بار آبشان را عوض کنید.
بهداشت
ضروری است که محیط آن‌ها، ظرف غذا و ظرف آبشان را تمیز و بهداشتی نگه دارید. مدفوعشان باید به صورت روزانه از محیطشان خارج شود. و به محض اینکه بستر (حوله‌کاغذی‌ها و تراشه‌ها و …) خیس شد باید عوضشان کنید.
توجه داشته باشید که داخل جعبه بسیار گرم بوده، پر از مدفوع و خیس است. این بهترین محیط برای رشد باکتری است.
فیدر و آبخوری را حداقل یک‌روز‌در‌میان بشویید و ضدعفونی کنید. اگر جوجه‌های شما هم به اندازه‌ی جوجه‌های من کثیف باشند نیاز پیدا خواهید کرد که میزان قابل توجهی از غذایشان را هم دور بریزید. در واقع هر وقت که توی فیدرشان مدفوع کنند باید آن غذا دور ریخته شود.
البته فراموش نکنید که پیش از غذا دادن به مرغها خودتان هم باید دست‌هایتان را ضدعفونی کرده و بشویید.
ایمنی
جعبه‌ی جوجه‌کشی شما باید در مقابل شکارچیان ایمن باشد. در این مورد حیوانات خانگی‌تان هم شکارچی محسوب می‌شوند. بنابراین اگر جعبه را در خانه نگهداری می‌کنید و سگ و گربه دارید باید به نحوی جعبه را دور از دسترس حیوانات خانگی‌تان نگه دارید؛ (در اتاقی جداگانه / درپوش محکم و … ).
از نگهداری آن‌ها در فضاهایی مانند آشپزخانه، محل غذا خوردن و اتاق‌خواب اجتناب کنید. جوجه‌ها گرد و خاک زیادی راه می‌اندازند و این مسئله ممکن است برای کسانی که واکنش‌های آلرژیک دارند مشکل ایجاد کند.
اگر آن‌ها را در جایی غیر از ساختمان خانه نگه می‌دارید، باید بتوانید محیطشان را از گزند موش، شغال، روباه، راسو و موجودات گوشت‌خوار دیگر ایمن نگاه دارید.
جوجه‌ها تا ۱۲ هفته نیاز به مراقبت جدی شما دارند. معمولاً این عدد را کم‌تر اعلام می‌کنند اما من برای محکم‌کاری می‌گویم ۱۲ هفته.
بیرون رفتن برای نخستین بار
اگر می‌خواهید روزانه ساعاتی را برای هواخوری در فضای آزاد برایشان در نظر بگیرید، باید محیطی را با توری و فنس و … برایشان آماده کنید. محیطی که نسبت به شکارچیان از هوا و زمین ایمن باشد؛ شکارچیان حفار که از خاک نقب می‌زنند و پرندگان شکاری که از آسمان حمله می‌کنند و … .
درون این قفس به سایه‌ی کافی نیاز هست تا هم بتوانند از آفتاب فرار کنند و هم آب و دانشان خنک نگه داشته شود.
نحوه‌ی پرورش مرغ
بعد از اینکه جوجههایتان به پرنده‌هایی کاملاً بالغ تبدیل شدند، رسیدگی به آن‌ها نسبتاً ساده می‌شود. چرا که خوشان قوی و مستقل می‌شوند و شما فقط باید نیازهای ضروری‌شان را تأمین کنید.
آب برای مرغ
یک مرغ بالغ در طول روز حدود یک فنجان آب می‌نوشد. این کار را با نوشیدن جرعه‌های بسیار کوچک مداوم انجام می‌دهد. کمبودِ آب هم سلامت مرغ را به شدت به خطر می‌اندازد و هم از کمیت و کیفیت تخم‌های آن می کاهد. بنابراین اطمینان حاصل کنید که آب کافی در دسترسشان قرار می‌دهید. به عنوان مثال من ۴۰ مرغ دارم و ۴ گالن آب را در ظروف آبخوری در ۴ قسمت حیاط قرار می‌دهم تا میزان آب کافی تضمین شود.
می‌توانید از هر نوع ظروف پلاستیکی به عنوان آبخوری‌شان استفاده کنید. یا می‌توانید دستگاه‌های آبخوری خریداری کنید.
غذا برای مرغ
دیگر نیاز ضروری مرغها غذا ست. تغذیه‌ی درست آن‌ها را تبدیل به ماشین‌های تخم‌گذاری می‌کند. و تغذیه‌ی نادرست سبب بروز انواع مشکلات و بیماری‌ها و درگیری‌ها و کاهش وزن و … می‌شود.
می‌توانید راهنمای جامع تغذیه‌ی مرغها را مطالعه کنید.
احتمالاً برای نگهداری از غذای مرغها به یک فیدر هم نیاز پیدا خواهید کرد. به این منظور هم می‌توانید راهنمای بهترین فیدرها را می‌توانید مطالعه کنید.
روتین‌های صبحگاهی و عصرگاهی مرغها
متأسفانه بیشتر مردم زندگی پرمشغله‌ای دارند و نمی‌توانند تمام روز را به مرغ‌های خود اختصاص دهند.
اما به طور کلی بهتر است صبح‌ها مرغها را از مرغدانی خارج کنید، آب و غذاشان را بررسی کنید، نگاهی کلی به مرغها و محیطشان بیاندازید تا اطمینان حاصل کنید که حال همه‌شان خوب است. در این بازه تا غروب آفتاب می‌توانید تخم‌ها را خارج کنید. هنگام غروب -روتین عصرگاهی مرغها- آن‌ها را به داخل مرغدانی هدایت کرده و مرغدانی را قفل کنید.
این حداقل وظایف روزمره‌ی مرغدار است. وظایف هفتگی مثل تمیزکردن مرغدانی و رسیدگی به جعبه‌لانه‌ها هم وجود دارد.
چگونه مرغها را به هدف بیشینه‌سازی تخم پرورش دهیم
اساساً تمام آنچه تا اینجا برای پرورش مرغ و جوجه گفته شد، در مسیر بیشینه‌سازی و به حداکثر‌رسانیِ میزان تخم نیز صدق می‌کند، از جمله مسائل اساسیِ آب و غذا و محیط مرغدانی. اما چند نکته‌ی دیگر هم هست که باید ذکر شود:
مهم‌ترین نکته انتخاب نژاد است
شما نمی‌توانید مرغی را که از نظر ژنتیکی مستعدِ تخم‌گذاریِ زیاد نیست (نژاد تخم‌گذار نیست) مجبور به تخم‌گذاشتن کنید. بنابراین اگر تخم فراوان می‌خواهید باید ابتدا از میان نژادهای تخم‌گذار دست به انتخاب بزنید.
در فصل پرریزی و روی‌تخم‌نشینی مرغ‌هایتان را با سطح پروتئین بالا تغذیه کنید
مرغی که تخم‌های فراوان می‌گذارد طبیعتاً میزان زیادی کلسیم و پروتئین از دست می‌دهد. بنابراین این کلسیم و پروتئین از‌دست‌رفته باید از طریق مواد غذایی جبران شود.
برای این منظور می‌توانید در صورت دسترسی به آن‌ها لارو مگس سیاه سرباز و همینطور میل‌وُرم بدهید. اولی همانطور که از نامش پیداست نام نوزاد نوعی مگس سیاه است که به همین منظور پرورش می‌یابد، و دومی نوعی کرم مناسب عاری از باکتری برای مصرف خوراکی است. جفت آن‌ها در بازار موجودند. اگر در بازار محلی پیدایشان نکردید، می‌توانید به صورت اینترنتی خرید کنید.
می‌توانید با پوسته‌ی تخم‌مرغ و صدف نیز آن‌ها را تغذیه کنید، اما اگر چنین کاری می‌کنید حتماً باید پوسته‌ها را به صورت پودر‌شده در اختیارشان قرار دهید، چرا که اگر تکه‌های پوسته‌ی تخم‌مرغ را به صورت پودر نشده مصرف کند، به عادت تخم‌مرغ‌خواری روی خواهد آورد.
مشکلات رایج مرغها
متأسفانه مرغها در طول زندگی‌شان احتمالاً دست‌کم با یکی از مشکلات رایج رو در رو خواهند شد: خواه کرچ شدن باشد، خواه شکار شدن، خواه آسیب‌دیدن در درگیری و خواه بیماری.
اگر از پیش خودتان را برای چنین موقعیتی آماده نکرده باشید، چنین روزهایی برایتان بدل به روزهایی سخت خواهد شد.
پرریزی
پرریزی (پوست اندازی) فرآیندی را گویند که طی آن مرغها تمام پرهای قدیمی و فرسوده‌شان را از دست می‌دهند و کم‌کم آن‌ها را با پرهای تازه جایگزین می‌کنند. خروس‌ها هم از این فرآیند مستثنی نیستند. ممکن است برای برخی پرندگان این فرآیند تا ۲ سال طول بکشد. برای یک مرغ معمولی معمولاً ۳ ماهه انجام می‌شود. می‌توانید آشنایی با پرریزی را مطالعه کنید.
چنانچه مرغ‌هایتان ریزش پر داشته باشند و به اصطلاح در حال کچل شدن فارغ از فرآیند پرریزی است، ریزش پرِ مرغها؛ علت و درمان را مطالعه کنید.
توقف تخم‌گذاری
یکی از مهم‌ترین اهداف در پرورش مرغ بهره‌گیری از تخم‌مرغ است. اما ممکن است زمان‌هایی برسد که مرغ‌هایمان دست از تخم‌گذاشتن بکشند.
برای بررسی دلایل این مشکل می‌توانید ۷ علت دست‌کشیدن از تخم‌گذاری را بخوانید.
کُرچ شدن
خودتان با دیدن مرغ متوجه می‌شوید که کُرچ شده است. مرغ کُرچ مرغ آماده‌ی مادر شدن است؛ مرغی که دائماً توی جعبه‌لانه می‌نشیند و برای هرجنبنده‌ای که نزدیکش می‌شود غر می‌زند، خود را پف می‌کند، و اگر شما هم نزدیکش شوید با تمام توان نوک‌تان می‌زند. مرغی که می‌خواهد تخم‌مرغ‌ها را تبدیل به جوجه کند و ما مجبور می‌شویم جلویش را بگیریم. اینجا بخوانید: مرغ کرچ دقیقاً چیست و چگونه باید جلویش را بگیریم؟
قلدری
نوک زدن گاه‌و‌بی‌گاه مرغها به یکدیگر طبیعی ست. سلسله‌مراتبی طبیعی، ساده و مؤثر در مرغدانی حاکم است. به این ترتیب پرنده‌های قوی‌تر زودتر غذا می‌خورند و پرنده‌های ضعیف‌تر بعد از آن‌ها.
هرگاه پرنده‌ی ضعیف‌تر جایگاه اجتماعی و نوبت غذا خوردن خود را رعایت نکند، از پرنده‌ی قوی‌تر نوک می‌خورد. بنابراین میزانی از قلدری به صورت روزمره طبیعی، سالم و نرمال است.
اما اگر این قلدری کردن از حد و کنترل خارج شود، باید مورد بررسی قرار گیرد و متوقف شود.
شکارچیان
حتی اگر در وسط شهر زندگی می‌کنید شک نکنید که شکارچیان در نزدیکی مرغ‌هایتان هستند و مترصد فرصت‌اند.
روباه و شغال و گربه و راسو و حتی سگ‌های خانگی می‌توانند شکارچی جوجههایتان باشند. و تازه این‌ها فقط شکارچیان روی زمین‌اند. پرندگان شکاری را هم نباید فراموش کرد: باز و شاهین و جغد و … .
کلید امنیت مرغ‌هایتان در برابر شکارچیانْ ایمن‌سازیِ مرغدانی و آگاهی از حیوانات شکارچیِ منطقه‌ای است که در آن زندگی می‌کنید.
محل قرار گرفتن یک اینفوگرافی کامل خلاصه‌ی مقاله
به طور کلی آنچه گفته شد راهنمای جامعی بود برای پرورش مرغ برای کسانی که تازه می‌خواهند کار را آغاز کنند. توجه داشته باشید که تمام آنچه در این قسمت مطالعه کردید، رئوس خلاصه شده و ساده‌سازی شده‌ی کار است.
نظرات و پرسش‌هایتان را در قسمت کامنت‌ها با ما در میان بگذارید. موفق باشید.